عرصه بندی فضاها در مسکن
1 – مسکن چیست؟
معنی مسکن در لغت نامه دهخدا: جاي باشیدن و خانه، منزل و بيت، جاي سكونت و مقام،
جاي آرام.
مسكن اسم مكان است بر وزن مفعل به معناي محل آرامش و سكونت كه از ماده سکن به
معني آرامش مي آيد و در اصطلاح به مكاني مي گويند كه انسان در آن زندگي مي كند.
در تعریف مرکز آمار ایران « واحد مسکونی، مکان، فضا و یا محوطه ای است که یک یا چند
خانوار در آن سکونت داشته و به یک یا چند ورودی ( شارع عام یا شارع خاص ) راه داشته
باشد » ( مرکز آمار ایران، 1375 ).
مسکن مقوله ای گسترده و پیچیده با ابعادی متنوع است و امروزه به عنوان مکان فیزیکی و
سرپناهی است که نیاز اولیه و اساسی انسان مانند خواب، خوراک، استراحت و حفاظت در
برابر شرایط جوی را فراهم آورده و از لحاظ روانی نیز اطمینان خاطر درونی در شخص یه وجود
می آورد.
2 – عرصه چیست؟
به تعدادی از فضاها و عملکردهای سازگار که با هم وابستگی معمــاری داشته و در بخش
مشخصی از نقشه طرح ما مکان یابی گردند عرصه گوییم .
می توان بخش های مختلف خانه را با توجه به انواع نیازهای خانواده و تنوع فعالیت ها به پنج
عرصه خصوصی و فردی، خانوادگی، پذیرایی و مراسم، خدمات و پشتیبانی و عرصه فضای باز
تقسیم نمود. در طرح خانه ممکن است این عرصه ها از هم مستقل باشند و یا با هم دارای
اشتراک و تداخل باشند.
الف) عرصه خصوصی و فردی: برای داشتن یک زندگی بهتر، لازم است بین زندگی جمعی و
خصوصی افراد تعادل ایجاد شود. عرصه خصوصی که فضایی غیر رسمی است از مهمترین
قسمت های ساختمان می باشد و در صورت امکان باید در بهترین و مهمترین موقعیت طراحی
مکان یابی شود.
ب) عرصه خانوادگی: بی تردید این عرصه، قلب زندگی خانوادگی و مهمترین بخش خانه است.
فضایی است خصوصی، خودمانی، آزاد و راحت. این عرصه شامل نشیمن خانوادگی،
آشپزخانه و غذا خوری خانوادگی می باشد و در خانه های بزرگتر، فضای صبحانه خوری نیز به
آن اضافه می شود. بهتر است این فضای غیر رسمی در صورت امکان در بهترین موقعیت قرار
گیرد، رو به آفتاب و فضای حیاط باشد و در صورت امکان دسترسی مستقیم به حیاط و بالکن
داشته باشد.
ج) عرصه پذیرایی و مراسم: شامل ورودی، پذیرایی و غذاخوری می باشد. این فضاها وسیله
ارتباط بین اعضای خانواده، افراد فامیل، دوستان و همسایگان می باشد. نحوه دسترسی و
ورود به این فضاها بخش مهمی از طرح را تشکیل می دهد.
د) عرصه خدمات و پشتیبانی: این عرصه شامل پارکینگ، انبار، موتور خانه و زیرزمین می
باشد. راحتی آسایش زندگی در یک خانه بستگی به پیش بینی و طراحی این عناصر دارد. اگر
چه یک خانه ممکن است فقط یکی از این عناصر را داشته باشد.
ه) عرصه فضای باز: طراحی یک خانه زمانی میسر خواهد شد که همزمان با طراحی فضای
داخلی، طراحی حیاط و محوطه در واحد همسایگی نیز مدنظر قرار گیرد. فضای باز خانه مانند
فضای نیمه بازT بسته به اینکه در ترکیب با کدام یک از حوزه های خصوصی و خانوادگی قرار
گیرد به دو دسته عمومی و خصوصی تقسیم می شوند. بهترین راه مواجه شدن با این
دوگانگی پیش بینی یک حیاط خلوت و یک حیاط بزرگتر است. این حوزه از خانه باید از طریق
مکان یابی مناسب فضاها و استفاده از فضای سبز و محوطه سازی از دید عابران و همسایگان محفوظ
بماند. استفاده از آبنما نیز در چنین فضاهایی الزامی است.